راهکار های تبدیل شدن به دانشگاه سبز

توسط منتشر شده در : تیر ۱۱, ۱۳۹۷دسته بندی: اخبار

راهکار های تبدیل شدن به دانشگاه سبز

چکیده

امروزه جهان با مشکلات و معایب زیست محیطی فراوانی مانند گرم شدن زمین، افزایش گازهای گلخانه ای، کاهش منابع طبیعی و… دست و پنجه نرم می کند. با همه مجاهدت های زیست محیطی که تاکنون صورت گرفته، فعالیت های بشر هنوز هم، باعث بر هم زدن تعادل طبیعت شده است. توسعه دانش و توانایی بشر برای بهره برداری بیشتر از محیط و منابع آن و از نگاهی دیگر نگرانی از به پایان رسیدن منابع طبیعی و برهم خوردن تعادل چرخه ها و فرایندهای حیاتی کره زمین، پژوهشگران را بیشتر از گذشته متوجه محیط زیست و فاکتور های اثرگذار و اثرپذیر آن ساخته است. آموزش عالی که بیانگر نوعی سرمایه گذاری در منابع انسانی است در راستای تحقق بخشیدن به اهداف توسعه پایدار، ساخت یک جامعه سالم و پرداختن به این مسائل نقش اساسی دارد. این تحقیق با در نظر گرفتن شرایط فعلی دانشگاه و توسعه پایدار در سراسر جهان به دنبال توجه دانشجویان، اساتید و کارکنان برای مبارزه جهانی با تغییرات زیست محیطی می باشد تا گام مهمی در جهت تحقق و گسترش توسعه پایدار برداشته شود.

 

مقدمه

اصطلاح دانشگاه سبز که معمولا در جهان به عنوان همه نوع از فعالیت بر اساس چشم انداز شناخته شده توسعه پایدار است. در جامعه بین المللی، مفهوم توسعه پایدار را می توان به دانشمندان حفاظت محیط زیست در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، مانند مارس، Pinchot و میور، که طرح پرسش در توسعه پایدار محیط زیست و ترسیم محیط زیست و نشان دادن تعادل میان منابع طبیعی و توسعه و کاربرد آنها اشاره کرد .

از سال۱۹۵۰، با توجه به توسعه سریع اقتصاد و صنعت، سطح آب، آب های زیرزمینی، هوا و خاک در جهان به طور جدی آلوده شده است. در طول سال های ۱۹۷۰ و۱۹۸۰ ، کنگره آمریکا بیش از ۲۰ صورتحساب حفاظت از محیط زیست را گذرانده بودند که این دهه را به نام “دهه محیط زیست” در تاریخ توسعه حفاظت از محیط زیست نامگذاری کردند.

در همین راستا با هدف کاهش تاثیرات مخرب بر محیط زیست ناشی از بهره برداری از مقدار زیادی از برق، نفت، گاز، آب، مواد شیمیایی، و منابع دیگر طرح دانشگاه سبز مطرح گردید. در طرح دانشگاه سبز ذهن ابتدا به سمت فضای سبز دانشگاهی می‌رود اما به صورت جدی‌تر منظور اداره کردن همه فعالیت‌های بشری و محیط‌ زیستی در قرن ۲۱ با کمترین زیان برای محیط زیست است که در این طرح دانشگاه های سراسر جهان به عنوان یک نماد و پایلوت در جهت حفظ و نگهداری ، سبز سازی و ترویج آموزش های اساسی در مدیریت منابع محیط زیستی موثر خواهند بود.

 

 

تعریف دانشگاه سبز

        دانشگاه سبز، دانشگاهی است که در تمام فعالیتهای آن اعم از آموزشی و پژوهشی و تمامی خدمات موجود )امور اداری، مالی، آزمایشگاه ها، کارگاه ها و(…، دیدگاه بهداشتی، ایمنی و حفاظت از محیط زیست و استفاده کارآمد و بهینه از منابع و مواد مصرفی بتواند در تحقق اهداف توسعه پایدار جامعه مورد تاکید و عمل قرار گیرد.

 

بطور کلی هدف از تاسیس دانشگاه سبز، پیاده سازی مدیریت سبز در دانشگاه می باشد.

 

دانشگاه های سبز در جهان

نخستین بار در جهان موضوع دانشگاه سبز و توسعه پایدار توسط یک فرد آمریکایی مطرح شد. او یک انجمن حرفه ای در سال ۲۰۰۵ با عنوان انجمن توسعه پایدار و پیشرفت آموزش عالی را تشکیل داد که این انجمن در دنیا به اختصار با عنوان AASHE شناخته شد. اما در حال حاضر AASHE به دانشگاه هایی گفته می شوند که بالاترین سطح موفقیت را در طراحی های سبز و و توسعه آن در جوامع اطراف خود دارند.

در تمامی دانشگاه های جهان سیستمی به نام سیستم پایداری وجود دارد که این امکان را می دهد تا تمامی دانشگاه ها میزان پیشرفت خود را در زمینه توسعه پایدار و حفظ منایع طبیعی ارزیابی کرده و بر اساس نوع فعالیتش در چهار رده پلاتین، طلا، نقره و برنز قرار گیرند. در جهان ۱۹ دانشگاه در رده برترین دانشگاههای جهان قرار دارند، این دانشگاه ها با ارائه طرح هایی برای کاهش زباله، مصرف درست انرژی، ارائه کمک های مالی به دانشجویان در پروژه های محیط زیستی، ترویج حمل و نقل جایگزین و سایر اقداماتی که به نفع محیط زیست خواهد بود به این برتری دست یافته اند.

نخستین دانشگاه در جهان، دانشگاه ایالتی کلرادو فورت کالینز،این دانشگاه سبزترین نهاد آموزشی در ایالات متحده آمریکا است که در رده بندی پلاتین در جهان قرار دارد. فضای این دانشگاه مجهز به اولین خانه سبز خورشیدی است که از این طریق هوای مطبوع کل مجموعه، ارتباط مستقیمی با فضای خارجی سرسبز بیرونی آن دارد.

دانشگاه دوم، کالج سبز کوه واقع در کنار دریاچه ای در جنوب ورمونت است. این دانشگاه در برنامه های درسی خود آموزش هایی با عنوان پایداری محیط زیست قرار داده که برای دانشجویان مفید بوده و به همین دلیل از نظر سطح علمی در موضوع محیط زیست به خود می بالد. این کالج در دامنه یک کوه سبز واقع شده است و به عنوان دومین دانشگاه سبز در ایالات متحده آمریکا شناخته می شود.

دانشگاه سوم دانشگاه کالبی COLBY COLLEGEاست که یکی از قدیمی ترین دانشگاه های ایالت متحده آمریکا است. این کالج در سال ۲۰۱۳به عنوان چهارمین دانشگاه سبز در آمریکا انتخاب شد. همچنین کالبی سال های زیادی است که در زمینه محیط زیست مطالعات گسترده ای انجام داده و به همین دلیل تا کنون جایزه های بسیاری را دریافت کرده است. اتفاقی که در این دانشگاه همواره جریان دارد این است که دانشجویان این دانشگاه موظفند با انجام پژوهش های علمی و البته با همکاری اعضای هیئت علمی، چالش های پیچیده زیست محیطی را حل کنند.

 

برترین دانشگاه های ایران در سبز سازی فضاهای آموزشی کدامند؟

ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه چنانچه به محیط زیست خود ارج ننهد بدون شک با مشکلات اساسی رو در رو خواهد بود و نخواهد توانست به اهداف توسعه ای و چشم انداز ۲۰ ساله کشور دست یابد. در این زمینه دانشگاه های کشور با توجه به اقلیم متفاوت هر استانی فعالیت های بسیاری را در خصوص سبز سازی دانشگاه ها انجام داده اند. دانشگاه های بسیاری در ایران مانند دانشگاه صنعتی اصفهان به عنوان دانشگاه پایلوت و اولین دانشگاه سبز کشور ، دانشگاه صنعتی امیر کبیر با تغییر در فضای سبز دانشگاهی خود، دانشگاه زنجان که بر اساس رتبه بندی ” گرین متریک”، در میان ۳۰۱ دانشگاه جهان به عنوان یکی از سبزترین دانشگاههای جهان شناخته شد، دانشگاه صنعتی شریف که همواره پیش قدم در سبز سازی فضاها و فناوری های نوین بوده و همچنین دانشگاه آزاد اسلامی که با ایجاد کمیته توسعه فناوری محیط زیست، توسعه فناوری انرژی های پاک و تجدیدپذیر و کمیته توسعه فناوری آب، خشکسالی، کشاورزی و منابع طبیعی همواره در این امور پیش قدم بوده است و …

 

مهمترین اهداف استقرار دانشگاه سبز

  • اطمینان از حفاظت از محیط زیست.
  • تلاش به منظور سبز کردن آموزش و پژوهش در سطح دانشگاه.
  • بهبود روشهای مدیریت سبز در مراکز آموزشی ، مراکز اداری و…
  • کاهش مصرف منابع طبیعی و اولیه.
  • کاهش مصرف انرژی، کاهش ضایعات و پسماندها، اجتناب از وقوع حوادث اضطراری.
  • ارتقاء بهره وری به دلیل استفاده بهینه از منابع.
  • رعایت مقررات و قوانین زیست محیطی.
  • تسهیل در روابط بین المللی بین دانشگاهی.
  • تلاش در رسیدن به اهداف توسعه پایدار.
  • تهیه مستندات از جمله نظامنامه، روشهای اجرایی، دستورالعملهای کاری و سایر مستندات که می تواند در راستای رسیدن به اهداف توسعه پایدار در یک سازمان مانند دانشگاه نقش مهمی داشته باشد.
  • جذب کمکهای ملی و بین المللی در جهت بهینه سازی فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در دانشگاه.

معرفی معیارهای دانشگاه سبز

سایت گرین متریک شش معیار را برای دانشگاه سبز معرفی نموده است که می تواند پایه و اساس مناسب برای نیل به سمت محیط زیست سبز پایدار باشد و با توجه به آنها می توان شاخص های پایداری را استخراج نمود. برخی از شاخص های نام برده شده در گرین متریک در مطالعه حاضر منطقی تشخیص داده نشده و تعاریفی جایگزین شده اند.

 

۱- خط و مشی زیرساخت

جمع آوری این اطلاعات پایه می تواند گویای این حقیقت باشد که پتانسیل تبدیل دانشگاه به پردیس سبز وجود دارد. جهت بررسی این وضعیت، شاخص های ذیل می بایست مورد سنجش قرار گیرند.

 

  • درصد رشته های مرتبط با توسعه پایدار و محیط زیست
  • درصد سایتها و ساختمانهای دانشگاه به کل مساحت آن
  • درصد مساحتی از دانشگاه که با جنگل پوشش داده شده است.
  • درصد مساحتی از دانشگاه که با پوشش گیاهی پوشیده شده است )چمن، بام سبز،گیاهان داخل ساختمان(
  • درصد تخصیص بودجه دانشگاه برای فعالیتهای پایدار

 

۲- انرژی و تغییر اقلیم

توجه دانشگاه به مبحث استفاده بهینه از انرژی و معضلات تغییر اقلیم بیشترین و بالاترین امتیاز را در رتبه بندی معیارهای دانشگاه سبز دارد. برخی شاخص های کمی مربوط به این معیار به شرح ذیل می باشد:

 

  • درصد منابع انرژی تجدیدپذیر مورد استفاده در دانشگاه
  • میزان درصد مصرف برق از طریق انرژی های تجدید پذیر به کل مصرف برق
  • درصد استفاده از سیستم های کم مصرف روشنائی در تمام ساختمانهای دانشگاه
  • درصد استفاده از تجهیزات اداری (دستگاه تکثیر ، رایانه و… )که به صورت اتوماتیک خاموش میشوند.
  • درصد استفاده از شیشههای بازتابنده ، نور جهت کاهش مصرف انرژی
  • میزان رشد درصد صرفه جویی انرژی در ابعاد مختلف

بررسی های بعمل امده نشان می دهد با توجه به رویکرد سیستم های هوشمند در حوزه انرژی این شاخص ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

 

۳- پسماند و مدیریت آن

  • تعداد استقرار سطل های تفکیک پسماند با علائم مشخص نسبت به میزان زباله تولیدی
  • درصد بازیافت زائدات و مواد خطرناک نسبت به کل زائدات ایجاد شده
  • رصد بهره برداری مجدد از پسماندهای آلی نسبت به کل پسماندهای آلی تولیدی
  • درصد استفاده از کاغذهای بازیافتی برای برگه های امتحان و کارهای اداری نسبت به کل میزان مصرف
  • درصد بازیافت پسماندهای خشک )شیشه، پت، آلومنیوم و… ( به کل میزان تولیدی
  • درصد بازیافت زباله های خشک و بخصوص کاغذ
  • میزان نیل به سمت پسماند صفر

۴- آب

استفاده بهینه از آب یکی دیگر از شاخص های مطرح در گرین متریک می باشد.

  • درصد سیستم فالش تانکهای قدیمی که مصرف آب بالایی دارند
  • درصد میزان آبیاری به طریق لوله کشی قطره ای نسبت به کل حجم فضای آبیاری
  • درصد استفاده از آب بازیافتی جهت آبیاری فضای سبز
  • درصد استفاده از آب باران جهت آبیاری فضای سبز

 

۵- حمل و نقل

سیستم حمل و نقل درون دانشگاهی نقش مهمی در انتشار گازهای آالینده و سطح آلودگی در دانشگاه ها دارد. سیاستهای حمل و نقل به منظور کاهش تعداد موتور و وسایل نقلیه در دانشگاه، استفاده از دوچرخه در محوطه منجر به بهبود وضعیت کیفی محیط زیست دانشگاه می گردد.

شاخص های مطرح در بخش حمل و نقل به شرح ذیل می باشد:

vمحدود کردن تعداد وسایل نقلیه موتوری و تردد در محوطه دانشگاه به کل مساحت سایت واحد

  • درصد اتوبوس های با سوخت پاک در دانشگاه نسبت به کل سوخت مصرفی در حمل و نقل و یا روشهای جایگزین به مانند حمل و نقل هوایی و یا ریلی )در موسسات و دانشگاه هایی که تردد خودرو صورت نمی گیرد شاخص فوق نیاز به محاسبه ندارد.)

 

۶ – آموزش و پژوهش

  • تعریف عناوین و پایان نامه های مرتبط با اهداف توسعه پایدار در حوزه های مختلف
  • دارابودن مراکز تحقیقاتی که در حوزه محیط زیست و توسعه پایدار عمل کنند
  • وجود تشکلهای مختلف که در زمینه های توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست فعالیت می نمایند.
  • وجود نشریات علمی مرتبط با محیط زیست و توسعه پایداری
  • برگزاری رویدادها و همایش های علمی مربوط با محیط زیست و توسعه  پایدار در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی
  • درصد پایان نامه هایی که مرتبط با اهداف توسعه پایداری باشند نسبت به کل پایان نامه ها

 

برنامه ریزی هدفمند

برای رسیدن به اهداف موسسه آموزش عالی زند به عنوان نخستین دانشگاه غیر اتنفاعی سبز در کشور لازم است برنامه ریزی دقیقی در سه سطح کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت صورت پذیرد برای این منظور برنامه ها به شرح زیر اعلام می گردد.

 

الف- اقدامات کوتاه مدت

  • ایجاد بستر فرهنگ سازی عمومی در زمینه کاهش تولید پسماند واستفاده مجدد از پسماندها و تفکیک از مبدا.
  • تعویض لامپ های پرمصرف داخلی ساختمان ها با لامپ های LED.
  • نصب پایه چراغ های خورشیدی.
  • نصب آبگرمکن خورشیدی در ساختمان ها بمنظور تامین آبگرم آبدارخانه ها و سرویس های بهداشتی.
  • راه اندازی اتوماسیون اداری بمنظور کاهش مصرف کاغذ و الکترونیکی شدن فعالیت ها و نامه ها.
  • تغییر شیرآلات و فلاش تانک سرویس های بهداشتی به نوع بهینه مصرف.
  • استفاده از گیاهان آپارتمانی (شمعدانی، بنجامین، کاکتوس، نخل تزیینی، کاج تزیینی، آکوبا و …) جهت تسویه هوای کلاس ها و اتاق های پرسنل.
  • کاهش استفاده از ظروف یکبار مصرف و استفاده از ظروف قابل بازیافت.
  • فرهنگسازی تغییر آداب و رسوم ناهنجار با محیط زیست (خانه تکانی عید، شستن خودرو با آب و …)
  • بازدید از مراکز آموزش عالی دنیا و بومی سازی استانداردهای کشورهای پیشرفته در موسسه.
  • استفاده از سیستم های آبیاری نوین در فضای سبز ساختمان های موسسه.
  • مدیریت زباله های الکترونیکی و سخت افزاری.
  • اهدا دوچرخه به همکاران جهت ایاب و ذهاب و کاهش استفاده از خودرو
  • آموزش دانشجویان برای تبدیل شدن به شهروندان مسئولیت پذیر محیط زیست (خصوصا خوابگاه).
  • استفاده ازحالت اتوماتیک خاموش(استندبای) تجهیزات اداری (دستگاه تکثیر ، رایانه و… )

 

ب- اقدامات میان مدت

  • تحقیق و بررسی بر روش های درآمدزایی و تبدیل پسماندها به کود کمپوست
  • نصب پنل های خورشیدی در بام ساختمان واحدها.
  • برگزاری آزمون های دانشگاه بصورت دیجیتال.
  • برگزاری همایش های علمی و تخصصی در خصوص توسعه پایدار برای آگاهی بخشی به عموم جامعه با همکاری مرکز آموزش های آزاد.
  • بهینه سازی مصرف انرژی در گرمایش و سرمایش ساختمان های آموزشی به انرژی های پاک.
  • تغییر پنجره های ساختمان های اداری به دوجداره برای صرفه جویی در مصرف انرژی.
  • تهیه کتاب اصول شهروندی و فرهنگ سازی متناسب با محیط زیست.
  • برنامه ریزی، طراحی و مدیریت فضاهای سبز پایدار در محوطه های موسسه و یا طرح های توسعه ای.
  • تصفیه و استفاده مجدد از آب خاکستری در کاهش صدمات بحران آب در ساختمان های موسسه
  • افزودن کد رشته های متناسب با محیط زیست در دانشگاه.
  • حمایت از پایان نامه های دانشجویی در زمینه بهینه سازی و حفظ محیط زیست.

 

ج- اقدامات بلند مدت

  • درآمد زائی جهت گسترش پروژه های تحقیقاتی متناسب باکلان شهرهای کشور
  • پروژه احداث نیروگاه فوتوولتائیک خورشیدی ۲مگاوات با قابلیت ارتقاء به ۱۰ مگاوات
  • آموزش از راه دور و مجازی ( بدون حضور دانشجو در دانشگاه)
  • ساخت ساختمان جدید با استانداردهای زیست محیطی

 

نتیجه گیری

توسعه پایدار توسعه ای است کیفی و توجه به کیفیات زندگی دارد که هدف از آن بالا بردن سطح کیفیت زندگی برای آیندگان می باشد. توسعه پایدار در سه زمینه دارای مضامین مهمی است: پایداری اقتصادی، پایداری محیطی و پایـداری اجتمـاعی. تنهـا درصـورتی میتوان از مزایای دانشگاه های سبز استفاده نمود و به پایداری و دوام آن امیدوار بود که در قالب برنامه هـای کـالن توسـعه پایـدار و در شاخه مدیریت سبز پیگیری و اجرا شود. به عنوان مثال می توان بخشی از دانشگاه را انتخاب نمود و بستر دانشگاه سبز را در آن اجرا کرد. در هر کشور ضروری است تا بهترین شیوه برای نزدیک شدن به مراحل تهیه و اجرای راهبرد ملی توسعه پایدار با توجه به وضعیت سیاسی، تاریخی، فرهنگی و اکولوژیکی آن کشور تعیین شود.